Het verhaal van vitamine K2
Vitamine K werd in 1929 ontdekt als een essentiële voedingsstof voor de bloedstolling. De ontdekking van vitamine K is grotendeels te danken aan de Deense wetenschapper Henrik Dam [1] te danken aan zijn werken over de sterinstofwisseling bij kuikens, die de voeding van zorgvuldig gecontroleerde, gedeeltelijk lipide-arme diervoeders vereisten (Dam, 1929). Dit leidde vaak tot interne bloedingen en andere symptomen die leken op scheurbuik, maar die, zoals Dam aantoonde, niet konden worden genezen met hoge doses vitamine C.
"De vaststelling van de ontbrekende invloed van levertraanconcentraten (als bron van de vitamines A en D), maar de beschermende werking van granen en zaden, leidde Dam tot de veronderstelling dat het bloedingensyndroom werd veroorzaakt door een tekort aan een essentiële voedingsstof die verschilde van de vitamines A, D en C. Dam stelde voor dat de hemostatische factor een nieuwe vetoplosbare vitamine was, die hij 'coagulatievitamine' of vitamine K noemde."
Over de eerste ontdekking werd in een Duitse vakblad gerapporteerd, waar het als "coagulatievitamine" werd aangeduid. Vandaar komt ook de K in vitamine K.
Wat is Vitamine K2
Vitamine K behoort tot de groep van de vetoplosbare (lipofiele) vitamines. Er zijn twee hoofdvormen van vitamine K:
- Vitamine K1 (Fyllochinon): komt voor in plantaardige voedingsmiddelen zoals bladgroenten.
- Vitamine K2 (Menachinon): komt voor in dierlijke voedingsmiddelen en gefermenteerde voedingsmiddelen. Er zijn 2 vormen van vitamine K2, de MK4 en MK7.
Fyllochinon (Vitamine K1) wordt in de cellen van groene planten (chloroplasten) gesynthetiseerd en is daar betrokken bij het fotosyntheseproces. De vorming van menachinon (Vitamine K2) gebeurt door bacteriën in onze darmen, zoals Escherichia coli en Lactobacillus acidophilus.
Vitamine K2 MK4 en MK7, welke is beter?
Twee vitamine K2-homologen, menachinon-4 (MK-4) en menachinon-7 (MK-7), worden door de voedingsindustrie gebruikt als voedingsstoffen en in voedingssupplementen. Om de bio-beschikbaarheid van MK-4 en MK-7 te onderzoeken, werd in een studie [2] 10 gezonde Japanse vrouwen vitamine K2 toegediend. Na een toediening van 7 dagen, waarin vijf vrouwen respectievelijk MK-4 en de andere vijf vrouwen MK-7 hebben ontvangen, werd het volgende waargenomen:
- Het in de voeding aanwezige MK-4 draagt niet bij aan de vitamine K-status die wordt gemeten aan de hand van het vitamine K-serumspiegel.
- MK-7 verhoogt daarentegen het MK-7-serumspiegel aanzienlijk.
Men kan dus concluderen dat vitamine K2-MK7 een hoge bio-beschikbaarheid heeft en daarom de voorkeur heeft boven MK-4.
Vitamine K2 voorziening en dagelijkse behoefte
De Duitse Vereniging voor Voeding (DGE) raadt een dagelijkse inname van 70µg vitamine K2 aan. Deze aanbeveling is echter gebaseerd op de kennisstand van het jaar 2000. De EU-richtlijn raadt een inname van 75µg aan, terwijl in de Verenigde Staten (VS) een inname van 120µg wordt aangegeven.
Een grootschalige meerjarige studie (3) uit Denemarken onderzocht de relatie tussen de inname van vitamine K1 via de voeding en kanker gerelateerde hart- en vaatziekten. De relatie tussen de inname van vitamine K1 en de sterfte door hart- en vaatziekten was in alle deelpopulaties aanwezig, terwijl de associatie met kankergerelateerde sterfte alleen bij huidige/vroegere rokers aanwezig was. De geschatte dagelijkse inname om de positieve effecten te bereiken lag tussen 150-200µg.
Uit de beschikbare gegevens kan men dus een dagelijkse, via de voeding aangevoerde hoeveelheid van 150-200µg voorstellen. Deze hoeveelheid is ongeveer aanwezig in 100g spinazie, 150g broccoli of veldsla. Het is echter belangrijk op te merken dat door de verwerking van de voedingsmiddelen (bijv. koken, stomen, lange slechte opslag) een groot deel van de voedingsstoffen verloren gaat.
Hoe werkt vitamine K2
De wetenschappelijk bewezen werking van vitamine K2 is erkend door de European Food Safety Authority (EFSA). De volgende effecten van vitamine K2 zijn in de Europese Gezondheidsclaims"Verordening als volgt vastgesteld:"
- Vitamine K draagt bij aan een normale bloedstolling.
- Vitamine K draagt bij aan het behoud van normale botten
Echter, verdere studies tonen aan dat de positieve eigenschappen van vitamine K veel verder gaan dan de momenteel door de EFSA erkende effecten.
K2 voor de gezondheid van het hart: Een fundament van bewijs [4]
De ontdekking van de rol van vitamine K-afhankelijke eiwitten bij processen die verder gaan dan bloedstolling, en de identificatie van verschillende isoformen van vitamine K in de afgelopen decennia hebben vooral vitamine K2 (menachinon) benadrukt als een belangrijke voedingsstof voor de cardiovasculaire gezondheid. Dit is vooral te wijten aan de lange halfwaardetijd van K2 en zijn extrahepatische activiteit.
De resultaten van een gepubliceerde, gerandomiseerde klinische dubbelblinde studie van Knapen et al. [5] tonen aan dat vitamine K2 (MK-7) de cardiovasculaire gezondheid verbetert wanneer het door een gezonde bevolking gedurende drie jaar dagelijks in doses van 180 μg wordt ingenomen.
Een andere placebogecontroleerde, gerandomiseerde klinische studie [6] met een follow-up periode van een jaar toonde ook een cardiovasculair voordeel aan na een K2-suppletie bij beide geslachten met 243 proefpersonen. Hier werd ook telkens 180 μg vitamine K2 (MK-7) toegediend.
De K2-mechanisme en de gezondheid van de hersenen
Vitamine K2 is ook betrokken bij de synthese van sphingolipiden, een belangrijke klasse van lipiden (vetzuren) die in hoge concentraties in de celmembranen van de hersenen voorkomen.
Oorspronkelijk werden sphingolipiden gewaardeerd om hun rol als essentiële structurele componenten van celmembranen, maar inmiddels is bekend dat ze betrokken zijn bij belangrijke cellulaire processen zoals signaaloverdracht, proliferatie, differentiatie, senescentie, transformatie en overleving van hersencellen.
In de afgelopen jaren hebben studies veranderingen in de sphingolipidstofwisseling in verband gebracht met leeftijdsgebonden cognitieve achteruitgang en neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer en Parkinson [7] [8].
Samenhang van vitamine K2 en de ziekte van Alzheimer
Menselijke studies over de effecten van een vitamine K-tekort op de hersenfunctie zijn beperkt, daarom is het tot op heden omstreden of een vitamine K-tekort verband houdt met een cognitieve achteruitgang.
In verdere studies [9] [10] [11] is in een bevolkingsgroep van 65 jaar en ouder een direct verband aangetoond tussen een lage vitamine K-inname of serumconcentratie en een verslechtering van de cognitieve en gedragsmatige prestaties.
Natuurlijke vitamine K bronnen en voedingsmiddelen
Vitamine K, of het nu K1 of K2 is, komt voor in veel lekkere en gezonde voedingsmiddelen.
Vitamine K1 Bronnen per 100g:
- Peterselie 700µg
- Spinazie 280µg
- boerenkool 250µg
- Feldsalat 180µg
- Broccoli 120µg
Vitamine K2 bronnen per 100g:
- Natto (gefermenteerde sojabonen uit Japan hebben verreweg het hoogste vitamine K2-gehalte met >500µg per 100g)
- gefermenteerde* producten zoals kaas, yoghurt, zuurkool, kimchi
- Vlees van weidevee
- Eigenaar
*Bij gefermenteerde producten kan het vitamine K2-gehalte sterk variëren!
Een evenwichtige en gevarieerde voeding is dus de beste manier om je vitamine K-balans op peil te houden.
Bronnen
[1] Vitamine K Metabolisme (Springer Verlag)
[2] Vergelijking van de bioavailability van menaquinone-4 en menaquinone-7 bij gezonde vrouwen
[3] Associatie tussen vitamine K1-inname en mortaliteit in de Deense Dieet, Kanker en Gezondheid cohort
[4] Groeiende Bewijzen van een Bewezen Mechanisme Tonen aan dat Vitamine K2 Gezondheidsproblemen Kan Beïnvloeden Buiten Bot- en Hart- en Vaatziekten
[5] Knapen MH, Braam LA, Drummen NE, Bekers O, Hoeks AP, Vermeer C. Menaquinone-7-suppletie verbetert de arteriële stijfheid bij gezonde postmenopauzale vrouwen. Een dubbelblind gerandomiseerd klinisch onderzoek. Thromb Haemost. 2015;113(5):1135-1144. doi:10.1160/TH14-08-067.
[6] Vermeer C, Vik H. Effect van Menaquinone-7 (vitamine K2) op de vasculaire elasticiteit bij gezonde proefpersonen: resultaten van een eenjarige studie
[7] Ferland G. 2012. Vitamine K, een opkomende voedingsstof in de hersenfunctie.
[8] Alisi L, Cao R, De Angelis C, et al.. De Relaties Tussen Vitamine K en Cognitie: Een Overzicht van Huidig Bewijs.
[9] Kalaria RN, Maestre GE, Arizaga R, et al.. De ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie in ontwikkelingslanden: prevalentie, beheer en risicofactoren
[10] Murphy MP, LeVine H, 3rd. De ziekte van Alzheimer en het amyloïde-beta peptide.
[11] Presse N, Shatenstein B, Kergoat MJ, Ferland G. Lage vitamine K-inname bij ouderen die in de gemeenschap wonen in een vroeg stadium van de ziekte van Alzheimer. J Am Diet Assoc. (2008)